Vik på Jæren

Sidan me kom i ny leilighet og på ein ny plass i Klepp kommune, har me utforska nærområdet ved Kleppestemmen. Då kom me raskt fram til at kortaste vegen til havet nå er å kjøra til Vik. 
Den sørlegaste delen av Orrestranda fører til Vik. Når ein går sørover frå Friluftshuset, må ein kryssa Orreåna for å koma til dennne delen av Orrestranda. Det kan ein kanskje gjera berrføtt ei dag med liten vassføring i åna. Elles er det tryggast å gå austover langs åna, fram til Nordsjøvegen og fram til Orre gamle kyrkje. Ved hovudvegen kan ein så ta vestover nokre marker ned til stranda att. Her er det greitt å vera lokalkjend. Eg har fått gå denne vegen sidan eg er med på "Standvandring på Jæren". Då har eg erfart at det ikkje nyttar med fine joggesko i dette området. Du må kryssa ein kanal. Då kan støvlar eller fjellsko vera lurt å ha når det er skikkeleg braut i marka.

Her er utløpet av Orreåna. Eg er på sørsida. Denne sommaren har det vore rik vassføring i åna dei gongene eg har vore ute. Derfor kjører eg til Vik og går nordover til Orreåna og snur på stranda der. 
Denne julidagen hadde eg tenkt å utforska inndynelandskapet. Då måtte eg gi meg. Ternene var så hissige at dei mest snirta hovudet mitt. Eg tenkte då at det er eg som forstyrrer dei, så eg måtte mest springa litt tilbake til stranda for å koma unna ternene. Mest sannsynleg hadde dei ungar akkurat på den tida av året. 

Orrestranda-sør ligg nydeleg til og her er det skikkeleg god plass. Berre få gonger har eg gått der når det har vore folk som vil sola seg og bada. Lenger nord på Orrestranda kan det til tider vera smått om plassen ein godversdag.

I september var temperaturen i vatnet om lag den same som på land. Det var som å vera ute i fløyelsvatn. Eg prøvde først å gå uti lengst mot sør. Det var ikkje lurt. På botnen var det veldig steinete og ulendt. Meir midt på stranda var det heilt perfekte badeforhold. På denne turen var eg saman med Kari G. Ho tok biletet.

Nokså nær desse steinane prøvde eg å bada første gongen eg hadde med badedrakt. Det var skikkeleg ulendt. Heldigvis såg eg ei mor med ungar eit stykke nordover på stranda. Dei hadde funne liksom ei langgrunn renne med fin sand og nokre dumpar til å symja i. På botnen varierer det kor djupt det er. Ei kan plutseleg koma over ein passeleg stad der ein ikkje kjem nedi med knea når ein vil symja. Veldig mange berre dukkar seg utan å bry seg om symjetak. Eg må symja nokre tak skal det vera ekte bading.

Frå stranda på Vik kan ein klatra nokre klyvarar og koma sørover. Då går ein i retning Skeie. I juli var eg berre over den første klyvaren og utforska marka der. Ein gong har det mest sannsynleg vore ei stø her. Det er mykje stein i utmarka. I fint ver er marka tørr og grei å gå med joggesko på føtene. På ein tur i oktober trega eg på at eg ikkje hadde fjellskoa. Då var det temmeleg blautt her.

Sjølv om me hadde mykje regn i deler av juli, var markene heller tørre. I mai og juni var det ganske varmt på Klepp. Dei store gardane på Vik har fleire vatningsanlegg. Vatnet freser mot den første klyvaren eg nyleg klatra over.

I heilt andre himmelretning, mot sør og Orreåna, vaks det nydeleg strandreddik utover sommaren.

Då Kari G og eg tusla lands Orrestranda i september, var det tid for taretråling. På land hadde det kome store mengder tare. Fuglane finn mykje mat i taren. Nokre personar liker ikkje at det er taretråling langs kysten. Eg synest at båtane var så fine i fargen mot det blå havet. Så eg måtte få med biletet i bloggen.

Me lurde på om det ville vaka fisk. Her såg me ingenting. I Figgjoelva kan me sjå laks som sprett rett som det er. Nå veit ikkje eg om Orreåna er i lakseelv. Hytta på nordsida av åna vart selt for over 12 millionar kroner for ein del år sidan.

Torfinn og eg har funne ut at det er lett å koma mest heilt ned i vatnet i ei gammal stø på Vik. Det går fint an å bada og symja her. Torfinn tar bilete og held vakt. Ein gong var det så lågt vatn at eg så vidt fekk dukka meg. Me tar av og til med kaffi og kaker og sit og nyt havet på denne flekken.

I oktober fekk me meir uver. Då er det spanande å ta bilete ved sjøen. Eg klatra over to klyvarar mot sør. Vinden var så sterk at eg måtte gå i kne ved ein stein for å halda balansen og ikkje minst halda fotoapparater stilt. Etter at eg passerte den andre klyvaren, kom eg til ei mark der det framleis gjekk kyr. Sidan eg ikkje visste om dei var vane med fotturistar, fann eg ut at det var best å ikkje frista dei. Så eg forserte sorpa og kom meg på grusstien att.

Det kan nok til tider vera ganske ruskete på Vik. Før i tida forliste skip i dette farvatnet. Vakkert er det for den som står tørt og godt på land.

Fjorgstad, Tinghaug og Anda.

Den tredje mai flytta me frå Verdalen etter femti år i same hus. Nå bur me nær Kleppekrossen, i Kleppestemmen. Eg har utforska området nær boligen. Herifrå kjem me lett til Fjogstad langs Fjogstadvegen. Går me lenger, kjem me over til Postvegen. Postvegen er skikkeleg gammal i Klepp kommune. Vegen kom alt i 1805 og vart kalla den jærske hovudvegen eller Postvegen. I dag seier me Postvegen. Kjem du opp i høgda, passerer vegen forbi fortidsminne på Tinghaug.

Her er ganske god parkeringsplass for den som kjem kjørande. Eg bur så nær at eg kan gå eller sykla opp frå min heim. Denne steinen ser ein lett frå vegen. Deretter følgjer ein berre oppsett frå skilting til dei ulike gravhaugane og minne elles.

I området finn du ei kvinnegrav frå folkevandringstida. Grava var eit hellebygd gravkammer, 4,5 meter langt og 1 meter breidt og ein snau meter djupt. Funna viste at det må ha vore ei rik kvinne. Gjenstandar frå grava kan ein finna på Arkeologisk museum i Stavanger.

Tinghaug er ein naturleg bakketopp som er det høgaste punktet på Låg-Jæren, 102 moh. Etter tradisjonen skal det ha vore tingstad for Midt-Jæren. I skråninga på vestsida av Tinghaug vart det i 1897 funne 16 gullgubbar frå slutten av 700-talet. Det er det einaste funnet i sitt slag i Rogaland. Eg har funne desse opplysingane på Wikipedia.

For å koma til Krosshaug må ein klatra over ein klyvar. Eg var her andre pinsedag då Klepp kyrkje hadde pilegrimsvandring frå Klepp kyrkje og deretter friluftsgudsteneste. Det er tradisjon med friluftsgudsteneste her kvart år. Denne dagen fekk me sol og mest vindstille. Dyra var tatt vekk frå marka av bonden som eig området. Dermed var det trygt å gå der. Elles kan det vera lurt å ta turen når det er tidleg vår eller tidleg haust. Då er dyra inne.

Steinkorset er frå 1000-talet. Gravhaugen er frå ca 450.Krosshaug ligg på garden Hauge i Klepp. 

Kyrkjekokka var komen hit berre for gudstenesta. Me ser vestover mot havet i bakgrunnen. Eg kan skimta mi blokk når eg står her.

Det var kome særs mange folk her denne søndagen. Personen på biletet var ei av dei eg gjekk pilegrimsvandring saman med. Flokken som vandra frå Klepp kyrkje var ikkje stor. Så eg vart overraska over kor mange folk som var samla på Krosshaug då me var framme.

Langs vegen opp til Tinghaug var det tid for løvetannblomstring. Her ser ein og til Nordsjøen i vest.

Ein litt sein ettermiddag spaserde eg langs Fjogstadvegen og tok Postvegen nordover. Rett utfor siloen til ein stor gard står ein interessant stein. Fotoapparatet var sjøvsagt med. Mens eg fotograferte, kom ein av eigarane til garden kjørande. Ei ung, men ikkje heilt ung, dame stoppa og var forviten på kva eg gjorde. Me fekk ein kjekk samtale. Steinen var flytta til Anda ein gong i tida, meinte ho. Det er ein særs gammal stein. På eit rusta skilt og på ein rusten stolpe visste ho det sto at steinen var freda. "Pigghedlå" vert steinen kalla. Steinen har form som ei stor ståande plate. Han er 3,20 meter høg og 1,2 meter brei ved botnen. Steinen er 35 cm tjukk. Han har tre små koppmerker mest attmed botnen og dannar ein trekant. Steinen har vedig fin form med glatte sider og ein avrunda topp.

Desse opplysingane fann eg på ei nettside kalla megalithic.co.uk

¨

Dette huset har eg faktisk vore inne i opptil fleire gonger. I 1974 vart eg medlem av LMF. Lærarane sitt misjonsforbund. Eg var då yngst av damene som gjekk i foreninga. Den eldste kvinna heitte Randi Anda. Randi levde frå 1898 til 1999. Ho og mannen Arne hadde vore misjonærar i Kina i yngre år. Dei kom til Kina i 1920.  Randi var i Kina frå 1920 til 1938. Arne Anda var i  Mandsjuria i 1932. Han vart att i Kina 1946-49. I Norge reiste han mykje rundt på skular og fortalde levande om tida i Kina. Han hadde med mykje utstyr å visa fram. Når Arne Anda kledde seg i kinesiske klede, kunne ein lett tru han var frå Kina. Han var liten og slank. Eg hugsar han som særs høfleg om omsorgsfull dei gongene eg var i heimen. Randi var også alltid utsøkt høfleg og omsorgsfull. Ho var politisk aktiv. I fleire periodar var ho vararepresentant til Stortinget for Kr. F.

Redskapshuset til Arne og Randi Anda står framleis. Det er familie som eig staden nå. I denne hagen har det nok vore dyrka ganske mange grønsaker og frukt og bær i si tid. Det vart slik ein god ettermiddag for meg då eg fekk med meg desse hendingane.

Turar i Bjerkreim, Hå, Stavanger og Klepp i 2024.

I 2024 fekk me koma til stader me ikkje hadde vore før. Allerede i januar reiste me til Bjerkreim for å utforska eit område me aldri hadde vore i. Det var ingen spesiell grunn til at Bjerkreim var uutforska. Slik hadde berre blitt. Den eldste sonen har tråla toppar i området. Saman med han og ei svigedotter tok me fatt på spasertur i høljeregn nokså tidleg i januar.

Regn var ikkje så farleg. Alle var godt utrusta i klesvegen. Men plutseleg kom det eit mektig toreskrall. Mellom knausar og fjell er lyden ekstra sterk. Noko lyn såg me ikkje. Til alt hell gav toreveret seg, og tåleg snart forsvann regndropane.

Bjerkreim har mykje fjell å ta av. I tillegg er det kjempeflott terreng for sauedrift. Me møtte sauer ganske raskt på vandringa.

Bersevatnet var eit av måla våre. Frå Klepp trilla me langs E 39 til Bjerkreim. Der tok me Røyslandsvegen forbi Coop Prix, over Bjerkreimselva og etter ein kort stubbe kalla Gamle Bjerkreimsveg, svinga me inn på Odlandsvegen. Ved Bjerkreim skule fann me god parkeringsplass. Det går fint an å ta seg fram Bersevatnet rundt. Sidan ein i følgjet kjører scooter, måtte me gjera vendereis ved ei trebru som var noko vanskeleg å forsera.

Bjerkreim er ein stor vindkraft- og jordbrukskommune. Kommunen ligg om lag 50 km sør for Stavanger. Her er rik og variert natur. Bjerkreimselva er ei av dei beste lakseelvane i heile landet. Litt nærmare Klepp ligg neste turmål: Kvassheim fyr.

Kvassheim og Ogna i februar.

Denne februardagen var blåsande og kald.  I hamna låg det mykje tare. Det eigentlege målet vårt var Ogna.  På vegen dit plukka me opp ein passasjer. Mens me venta, vart det tur ut av bilen med kamera på magen. 

Sølepyttar ved parkeringplassen til Kvassheim fyr.

Ogna med sine velkjende knausar og små sandstrender innimellom knausane.

Etter vandring frå campingplassen i Varden og sørover, kom me til  området ved jernbanebrua over Ognaelva. Det er ikkje så ofte eg har sett sandstripe i bukta ved den gamle brua. Vatnet hadde heilt tydeleg stått høgare for ei tid sidan. Både januar og februar var heller kalde for turgåing. Heldigvis har me klede for kalde dagar.

Etter to turar sørover, sette me nasen nordover i begynnelsen av april. 

Der er greit når fleire kan underhalda dei med små føter. Denne staden ligg mest midt mellom Sunde og Madla i Stavanger kommune.

Hafrsfjorden låg mest speilblank andre påskedag 2024. Den eine sonen er leiar for eit prosjekt angåande kyststien frå Tungenes til Sirevåg dette året. Etter hans forslag møtte heile familien opp ved Kiwi Sunde mest rett ved Hafrsjordbrua. Herifrå gjekk me i flokk og følgje langs Hafrsfjorden og sørover like til "Sverd i fjell" på Madla. Heile turstien er nå grei for både gåande og for dei som trillar barnevogn. Me har med elektrisk scooter. Berre ein stad måtte scooterføraren ta seg litt opp i eit byggjefelt og så ned att til kyststien. Sist eg gjekk her, trudde eg ikkje me kunne koma forbi med scooter. Men nå kan me altså det.

Etter om lag seks kilometer, begynte magane å ropa etter vaflar. Den flotte gangbrua over vatnet er ganske stilig med kvilebenk. Minstemann vart oppmuntra av utsikten til varm kakao og kake om ikkje for lenge.

Her tar me eit godt skritt bakover (sørover) frå gangbrua. Denne bukta er ei perle. Eg forstår godt dei som drøymer om sommarhus i dette området. Me tar gjerne turen på ny i litt varmare ver.

Tilbake på heimlege traktar. Biletet er tatt på Storhaug. I høgre biletkant går gamle R 44. Eg lurer på om denne vegen er i skiljet mellom Grude og Storhaug. 

Det var første gong eg gjekk her. Torfinn hadde nett lært om vegen frå turvennen sin. Vegen fører fram til Grudevegen. Der kjem me inn på den nokså nye turvegen til Øksnevad. Me gjekk forbi Krokhøl og fram til Sandhol. Ikkje langt frå Sandhol er det eit vad over Figgjoleva. På denne turdagen var alle steinane dekte av vatn.

Litt nord for Sandhol vier elva seg ut. Frå denne plassen er det ikkje langt att til Øksnevad.

Me blir så glade kvar gong me finn slike godt opparbeidde turvegar. Eg liker jo også når det er fine steingardar langs vegen.

 

Klassetur til til Polen juni 2023. Del 4, Sachsenhausen.

Sachsenhausen er ein konsentrasjonsleir i byen Oranienburg i delstaten Brandenburg i Tyskland. Leiren ligg  35 km nord for Berlin. Elevane på Orstad skule måtte stå tidleg opp om morgonen tysdag 06.06. Frokosten på Hotel Europa City var klokka 06:30. Det var ikkje alle som hadde stor matlyst så tidleg. Klokka 09:00 var me klar for omvising i KZ Sachsenhausen.

Konsentrasjonsleiren var i drift frå 1936 til 1950. Først vart han dreven av Tyskland sitt nazistiske regime, deretter av den sovjetiske okkupasjonsmakta.

Også her er det innfelt i porten: Arbeit macht frei. Men her er B rett veg. Slik var det ikkje i Auschwitz.

Me var på besøk ein særs varm dag. Sjølv så tidleg om føremiddagen merka me varmen.

Brakke 16. Veldig mange av bygningane var vekke frå den tida leiren var i bruk. Omrisset av brakkane viste kor dei låg og kor mange det var. 

Rommet der fangane hadde måltida sine. Me fekk høyra at det kunne vera så fullt at fangane måtte sitja helst sidelengs og halda den eine armen ut av bordet for å gi sitjeplass til alle.

Golv og bord var reinskurde. Taket vitna om slitasje og elde. Her inne kunne me lett tenkja oss kor forferdeleg det måtte ha vore å bu, eta og sova under slike forhold.

Piggtråden fekk meg til å tenkja på dei gongene me var på Solastranda då eg var jente. Der fekk me alltid beskjed om å passa oss for piggråd gøymt i sanden. Ja, særleg gøymt var det ikkje. Piggtråden stakk opp i kveilar både her og der. For oss som vaks opp på femtitalet, var det ikkje knytta til krigsherjingar og lidingar. Det var berre noko som låg att etter krigen, og me måtte passa oss for ikkje å trå på det. Her i leiren var det blodig alvor å koma nær piggtråden.

Også i denne leiren var elevane lyttande. Dei forsto at det ikkje kunne nytta å tenkja på å ryma frå leiren.

Nokre få bygningar sto att. Her fekk me og forståing av størrelsen på leiren.

Med stort alvor og skrekk fekk me fortalt kva desse polane hadde vore brukt til. Fangane vart bakbundne og kroppane vart hengde opp etter polane.

Minnesmerke over retterstaden.

Me var glade me kunne koma inn portane og så få gå ut og vera frie menneske.

Klassetur til til Polen juni 2023. Del 2: Auschwitz II, Birkenau

Auschwitz II, Birkenau.

Birkenau er ein del av Auschwitz, kalla Auschwitz II. Denne leiren er nok mest knytta til Holocaust-tragedien. Sommaren 1941 peika Himmler ut Auschwitz- Birkenau  som ein av stadene for "Den endelege løysinga  på jødespørsmålet." Våren 1942 vart arbeidet med å byggja opp leiren starta. Alt då me gjekk ut av bussen og såg mot leiren, forsto me at det var noko litt nifst med jernbanelina som starta utfor leiren og gjekk langt inn i leiren Birkenau. Me fekk fortalt at i starten måtte fangane gå dette strekket for å koma inn i leiren. Men det vart for tregt og for vanskeleg, så det var anlagt bane også utanfor porten.

Biletet under viser kor stort området er og korleis jernbanen fører fangane inn i eit ukjent, forferdeleg liv. Langs ei linje sto framleis ei av "kuvognene" som fangane vart frakta i. Det var mange som ikkje greidde reisa i desse vognane.

Elevane frå Orstad var utruleg rolege og greie. Her i Birkenau vart dei ganske alvorlege over å høyra korleis fangane låg i køyer over kvarandre og ikkje fekk gå på do når dei måtte.

Veldig mange av brakkene var øydelagde etter så mange år. Frå  vakttårenet heilt ved inngangen var det lett å forstå kor stort området er.

Me vart først førde inn porten attmed vakttårnet og piggtrådgjerda. Det er lett å forstå at tanken på å koma seg ut ikkje kan ha vore stor. Det må ha gitt lite og ikkje noko håp. Når ein ikkje ein gong kan planleggja å røyma.

Elevane ventar på å koma inn i ei av sovebrakkene.

Alvoret seig innover elevane etter kvart som dei forsto kvifor det var heldig for dei fangane som låg i øvste køye. Det var tre køyer over kvarandre. På golvet under sengene kunne det og liggja fangar. Slik er ikkje lett å ta inn over seg når ein kan dusja kvar dag og somme fleire gonger til dagen. Husa våre kan ha fleire baderom for å sleppa kø.

Ved enden av ruta kom me til eit krematorium som var i ferd med å smuldra heilt bort.

Forvitringa er i gang. Snart vil ruinane vera heilt vekke.

Denne dagen møtte me på fleire grupper jødar. Gutane og mennene tok på seg det israelske flagget før dei tok runden. Denne gruppa kom frå Toronto i Canada. Eg kom i snakk med to vaksne damer som sat nær meg. Dei vart beigeistra då eg fortalde at me var frå Norge med ungdommar på 15 år for å læra om historia til jødane under krigen.

Elevane hadde fått ulike oppdrag før dei reiste. Desse ungdommane las dikt etter tur. Etterpå vart det lagt ned blomster på eit minnesmerke over nordmenn som hadde vore i Birkenau under krigen. Elevane las tydeleg  og roleg.

Tilbake ved startpunktet såg me fleire jødiske grupper. Nokre vaksne menn song ein klagesong på skinnene. Det var visst ganske vanleg. For meg vart det ei særs sterk oppleving.